Genişletilmiş Türkçe Q Klavye Programı

Genişletilmiş Türkçe Q Klavye Programı

Deniz Karakurt Tarafından hazırlanan, Türkçe kullanılan ülkelerdeki klavyeler ile uyum sağlayabilmesi için hazırlanmış ve düzenlenmiş ücretsiz bir klavye programıdır.

Günümüzde alfabe çalışmaları dikkate alındığında Türkî Cumhuriyetlerde bu yönde son derece olumlu gelişmeler yaşanmaktadır. Örneğin Azerbaycan, ülkemizdeki Türk Alfabesini temel alan bir sistemi kabul etmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti alfabesinin üzerine üç tane harf (ve bu harflere yeni ses değerlerini) ekleyerek kendi alfabelerini oluşturdular.

Aynı şekilde Türkmenler kendi dillerinde olmayan üç harfi birkaç çıkararak ilave olarak beş tane harf eklemişlerdir.

Ülkemizde ise zannedilenin aksine 29 harf değil en az 32 harf vardır (Q, W, X hariç; eğer bunlara da Azeri alfabesindeki ses değerlerinin yüklendiği kabul edilirse bu sayı 35 olur). Şapkalı harfler olarak bilinen Â, Û, Î aslında farklı birer ses değeridir ve bu ses değerlerini temsil eden harflerdir.

Kaldırılmalarına yönelik tartışmalar uygun olmayıp tam aksine kullanımlarının teşvik edilmesi gerekir.

Yazının ekinde yer alan klavye programı Türkçe’nin doğru kullanımı ve ayrıca diğer Türk Dilleri’ne ilgi duyanların işlerini biraz daha kolaylaştırabilmek amacıyla F ve Q klavyelerin düzenini bozmadan bu harfleri tuş takımına eklemeyi sağlar.

Yapılması gereken şey sadece programı kurmak ve dil seçeneklerinden bu klavye düzenini tercih etmektir.  Program 10 parmak klavye yazmak için değil sadece Türkçe dili klavye çeşitliliğini göstermek üzere tasarlanmıştır.

Â: Hafif uzun, ince bir a sesidir. Kural olarak bu inceliğin tam olarak sağlanabilmesi için biraz uzatılması gerekir.  Kâr, Hâlâ, Kâzım, Nâzım, Âdem, Âlem, Kâğıt… 

Û: Hafif uzatılarak okunan ince bir u sesidir. Kural olarak biraz uzatılması gerekir. Sükûnet, Mûris, Mûzip, Sûni…

Î: Uzatılarak okunan ince bir i sesidir. Millî, Dînî, Çîdem, Dîdem, Îzan, Mîde…

Ê: Uzatılarak okunan ince bir e sesidir. Gagavuz alfabesinde bu harf sık kullanılır.  Türkçe’de sadece birkaç kelimede mevcut olduğu için kullanımı öngörülmemiştir. Ancak yine de dilimizdeki bir iki kelimenin okunuşu ile bir fikir edinmemiz mümkündür, örneğin: Mêmur, Poêtika 

Ə: Kapalı E harfidir. Türkçede normal e sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi günümüzde çok zordur. Azerice de yoğun olarak kullanılır. Aslında Büyük Ünlü Uyumuna göre ince değil kalın bir harftir. Örneğin Aysel ismi “Aysəl” şeklinde Selçuk ismi de “Səlçuk” olarak yazıldığına ve Elma sözcüğü “Əlma” Akçe ise “Akçə” olarak yazıldığında daha doğru olacaktır. Bu ve benzeri sözcükler aslında Büyük Ünlü Uyumuna uymadığı hâlde kulağı tırmalamıyor olması bu nedenledir. E ve A arası bir harftir. E harfine göre daha kısa bir söyleyişi vardır. İskandinav dillerindeki Æ harfini karşılar.

Ô: Uzatılarak okunan ince bir o sesidir. Normal O sesinden farklıdır. Türkçe’de sadece birkaç kelimede mevcut olduğu için kullanımı öngörülmemiştir. Örneğin: Bôlero, Kôlera,

Ä: Kısa ve sert bir E harfidir. Kimi alfabelerde Ə harfi ile aynı ses değerini içerir. Almancada da bulunur. Örneğin: İncä (İnce), Sözleşmäk (Sözleşmek)

W: Açık bir V harfidir ve bu sesten kesinlikle farklıdır. V harfinde dudaklar birbirine değerken bu seste (W harfinde) tıpkı U sesinde olduğu gibi dudakların birbirine değmesi söz konusu değildir. Arapçadaki Vav ve batı dillerindeki w sesi başlıca örneklerdir. Örneğin: Davul, Havlu kelimelerinde olduğu gibi.

X: Hırıltılı H sesidir. Azericede yaygındır. İç ve Doğu Anadolu ağızlarında sıklıkla rastlanır. Örneğin Baxmax Türkçedeki Bakmak fiili ile anlam olarak aynı içeriğe sahiptir. Okunuşu Bahmah şeklindedir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır.

Q: Gırtlaktan çıkarılan kalın bir G sesini karşılar. İç Anadolu ve Doğu Anadolu ağızlarında yaygın olarak kullanılır. Azeri Türkçesinin resmi harflerinden birisidir. Örneğin Qalın sözcüğü Türkçedeki Kalın ile aynı anlama gelir fakat okunuşu Galın şeklindedir. Baştaki G sesi gırtlaktan ve kalın bir tonla söylenir. Kimi lehçelerde ise gırtlaktan çıkan ve bu sese oldukça yakın olan kalın bir K sesi olarak okunur ve söylenir. Qurt sözcüğü Kurt demektir baştaki K sesi gırtlaktan ve kalın olarak çıkarılır.

Ň (Ñ): Gırtlaktan çıkarılan n ve g karışımı bir sestir. Osmanlıca’da Kaf-ı Nûni olarak bilinen harfin Latin karşılığıdır. Pek çok ağızda N veya Ğ sesine dönüşmüştür. İç Anadolu’da Sivas yöresinde Saña ne, Baña ne, Deñiz gibi söyleyişler ile batı bölgelerde de benzer örneklere rastlanmaktadır. Pek çok kaynakta Tengri veye Tengiz olarak yazılan sözcüklerin doğru biçimleri aslında Teňri ve Teňiz şeklindedir.

Ƣ: Yumuşak G (Türkçe’de Ğ) harfine benzeyen ama daha hırıltılı bir sestir. Almanların gırtlaktan çıkan R harfine benzer. Örneğin: Doƣan (Doğan) 

Not: Bazı dillerde örneğin Gagavuzca ve Kırgızca’da Ğ harfi sesli harflerin ard arda iki kere yazılmasıyla elde edilir. Örneğin Uur (uğur)

Ɵ: O ve Ö arası bir ses değeridir. Kısa bir söylenişi vardır. Örneğin: Yön

Ý: Türkçedeki Y sesine benzer ancak daha kısa ve sert bir söyleyişi vardır. Anadolu Türkçesinde bu iki harf arasındaki fark ortadan kalkmıştır. Örneğin: Yazı,Yem…

Ž (Ƶ): J ve Z arasında bir sestir. Anadolu Türkçesinde bu ses tamamen kaybolmuştur. Örneğin: Žaquldamaq  (Jaguldamak: Çağıldamak) 

ß: Aslında Almanca’da yer alan bir harftir ancak Türkoloji konusunda Alman ekolü çok önemli bir yere sahip olduğu için Türkçe üzerine yazılmış Alman eserlerinde sıklıkla karşımıza çıkar. Sert bir S harfidir. Çift S veya SZ olarak da okunabilir. Yunanca Beta ile hiçbir alakası yoktur. Türkçedeki Taß (Tas) sözcüğünün son harfi olan sert s sesi bu harfe örnek olarak verilebilir.

Programın kullanımı dosya içerisinde ayrıca yer almaktadır.